İlk kez 1913 yılında John Watson’ın başlattığı bir yaklaşım olup son 20-30 yıl içinde Amerika’da otizmli çocuklarla gündeme gelerek dünyaya yayılmıştır. Türkiye’de Uygulamalı Davranış Analizi yani UDA olarak da bilinen bir yaklaşım olup, ABA terapisi (Applied Behavior Analysis) ve UDA terapisi (Uygulamalı Davranış Analizi) aynı tedavi yöntemidir.
Aba terapi eğitimi otizm terapileri yani uygulamalı davranış analizi, otizm belirtileri gösteren otistik çocuğun davranışlarında olumlu davranışları ödüllendiren bu olumlu davranışları teşvik eden bir model olarak tanımlanabilir. ABA davranışçı bir terapi yöntemi olarak otizmli çocukların davranışlarını da değiştirmeyi hedeflemektedir. ABA terapisinde davranışlar, iyi bir şekilde analiz edilmelidir.
Çocuğun davranışlarını gözlemlemenin yanı sıra davranış sıklığını, şiddetini ve süresini de analiz etmek önem teşkil eder. Çocuğun geliştirdiği tüm davranışlar, bir şekilde etki sebebiyle ortaya çıkmaktadır.
ABA terapisi bu etkileri ortaya çıkaran ve düzelten bir terapi yaklaşımını hedeflemektedir. ABA terapisinde; davranıştan önce ve davranıştan sonra gerekli analizler yapılır. Doğru davranışlarda ödül verilirken, doğru olmayan davranışlar söndürülür. Aba terapisi uzman kontrolünde gerçekleşmelidir. Ve özellikleri şunlardır:
Özellikle erken dönemde uygulamanın önerildiği ABA terapisi
için belli bir yaş aralığı yoktur. Sadece otizmli çocuklarda kullanılan bir
yöntem olup davranışlarında problem görülen çocuklar için de kullanılabilir.
İstenmeyen sorunlu davranışları azaltırken hedef
davranışları kazanmayı ve alternatif davranışlar edinmeyi sağlar.
Sonuçlar yoruma dayalı olmayıp kişiye özel objektiftir.
Alternatif davranışlar yanında yeni becerilerin
kazanılmasını da sağlar.
Amaç erken dönemde verilen ABA terapisi ile otizmli çocuğun
yaşıtlarıyla birlikte örgün eğitime katılmasını sağlamaktır.
Otizmli çocuğun istenmeyen davranışlarına etki eden çevresel faktörler incelenerek istenmeyen davranışlar kontrol edilir.
Aba terapisinde amaç otistik çocuğu modele uydurmak değil, modeli otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa uyarlamaktır.
Uygulanan metotların otistik çocuklar üzerindeki etkileri araştırılarak, değiştirilir, geliştirilir ya da uygun tepki alınmış ise devam ettirilebilir. Odak noktası olarak olumsuz davranışların azaltılması ya da olumsuz davranışların yerine olumlu davranışların geliştirilmesi hedef olarak belirlenir.
Temelde otistik çocuğun sosyal çevresine uyum sağlayacağı davranışları, uygulamalı olarak analiz ederek olumlu davranışlara odaklanılmaktadır.
Özet olarak uygulamalı davranış analizinde” hedeflenen davranışla çevre arasındaki fonksiyonel ilişki değerlendirerek, olumsuz davranış değiştirilmeye çalışılır”.
Uluslararası akademik yayınların işaret ettiği istatistiklere göre ABA eğitimi (Davranış terapisi), müfredat sürecinin sağlıklı işleyişine müdahale eden davranışlar sergileyen çocuklar için devlet okulu sistemlerinde çok başarılı olmuştur.
ABA terapisi; alanında uzman ve bu konuda özel eğitim almış kişiler tarafından uygulanmaktadır. Otizmli çocuklarda yeni davranışların öğrenilmesi için de kullanılan ABA yöntemi; otizmli çocuğa belirli beceriler de kazandırmaktadır. Bunun için çocuğun temel becerileri ve alt becerileri oldukça iyi bir şekilde analiz edilmelidir.
Yapılan değerlendirmelerin mutlaka bir uzman tarafından yapılması gerekmektedir. ABA terapisinde; çocuğun davranışları ve sergilediği başarılar belirli aralıklarla grafikler eşliğinde takip edilir.
ABA terapi yönteminde aile de bu aktif olarak bulunmalıdır. Hedeflenmiş olan davranışlar ve beceriler için ortak bir tutum izlenmesi gerekmektedir.
Çocuğun istenmeyen tüm davranışları, çevre tarafından pekiştirildiği için ailenin de bilinçli olması oldukça önemlidir.
ABA yöntemi hakkında bilinmesi gerekenler:
ABA yöntemi her yaş aralığında uygulanabilir. Ancak ne kadar
erken uygulanırsa, çocuk için o kadar başarılı olmaktadır.
ABA terapi yöntemi yalnızca otizmli çocuklarda kullanılan
bir yöntem değildir. Davranış problemleri olan çocuklarda da ABA terapisi
kullanılmaktadır.
ABA yöntemi sayesinde otizmli çocukların istenmeyen
davranışlarında iyileşme sağlanır ve olumlu davranışları teşvik edilir.
ABA yöntemi; alternatif davranışların kazanımı da beceri
öğretimine göre yapmaktadır.
ABA yönteminde çevre faktörleri incelenir ve otizmli
çocukların istenmeyen davranışları analiz edilir.
ABA terapisinde tüm kontrol ve değerlendirme süreci; bir
uzman eşliğinde yürütülmelidir.
Doğru program ile uygulanan ve uzman eşliğinde sürdürülen
ABA terapisi; uzun vadede çocuk için oldukça etkili ve olumlu sonuçların elde
edilmesini sağlayacaktır.