Sanat Terapi

_{Sanat Terapisi Nedir?}

Sanat terapisi, zihinsel ve duygusal sağlığa yardımcı bir araç olarak yaratım sürecinin benzersiz etkisinden faydalanılarak geliştirilmiştir. Geleneksel psikoterapi, psikiyatr ile danışan arasında emek isteyen dürüst ilişki tesisi gerektirirken sanat terapisinde bu çok daha kolaydır. Sanat terapisi de eğitimli bir sanat terapisti eşliğinde gerçekleştirilir ancak sanat terapistinin olanakları geleneksel terapistten çok daha esnektir.

Sanatın yaratım sürecinde (resim, çizim, fotoğrafçılık vb.) hastalar daha derin duygularına ve düşüncelerine hatta belki de kelimelerle ifade etmeleri zor olanlara temas edebilirler.

Her insan şahsına münhasır özellikler taşır bu yüzden zihinsel sağlığımızla ilgili sorunlarımızda kendimize özgüdür. Sanatın zihnin farklı alanlarına erişim sağladığı bilinmektedir. 20. yüzyılın ortalarında sanat terapisi ilk kez psikoterapi sahnesinde göründüğünde, şüphe ile karşılanmış ancak bugün popüler bir yöntem haline gelmiştir.

_{Sanat Terapisi Nasıl Uygulanır?}

Sanatsal yaratımın temel ilkelerini ve tekniklerini, günümüz psikoloji bilgisiyle birleştiren sanat terapisi, bazen diğer terapi tekniklerinden daha etkili olabilmektedir. Bu yüzden dünya genelinde hastanelerde ve psikiyatri kliniklerinde, üst düzey yaşam tesislerinde, rehabilitasyon merkezlerinde, akademik kurumlarda uygulanmaktadır. Sanat terapisi; yaş, kültür, dil, din, ırk, cinsiyet, cinsel tercih vb. farklılıklara bakılmaksızın herkese uygundur.

Sanat terapisi hem bireylerle hem de gruplarla çalışılabilir. Sanat psikoterapisinin uygulanmasında sanatın çeşitli dallarından faydalanılır. Resim, heykel, fotoğraf, film gibi görsel sanatlar; hikâye ve şiir yazma, drama, kukla, hareket, tiyatro ve dans gibi birçok farklı sanat türü ve tekniği bu sürecin bir parçasını oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu terapinin gerçekleştirileceği mekân ve malzemeler oldukça önem taşır. Hem bireysel hem de grup halinde sanat psikoterapisi uygulanırken; kişilerin rahat hareket edebilecekleri, düzenli, güvende hissedecekleri, kolayca malzemelere erişebilecekleri bir sanatsal üretim alanı oluşturulmalıdır. Ayrıca kullanılacak mekân ve malzemeler danışana kendini çocuksu hissettirmemeli, kalite anlamında hayal kırıklığı yaşatmamalıdır.

Sanat terapisi uygulamasında kullanılan farklı malzemelerin her bireyde uyandıracağı duygular ve çağrışımlar bireye hastır. Son derece spontane bir biçimde gelişir ve terapi gündemine ilişkin odak noktaları malzemeye şekil verirken kendiliğinden oluşur. Örneğin; bir suluboya çalışmasında farklı renkleri birbiriyle karıştırmak bireyin farklı duygu ve deneyimlerle temas etmesini kolaylaştırabilir. Veya bir kolaj çalışmasında farklı kâğıt parçalarını tek bir karton üzerine yapıştırarak toplamak bireyin kendi içindeki bölük pörçük parçaları birleştirmesine yardımcı olabilir.

Sanat Terapisi Kimlere Uygulanabilir?

Öncelikle sanat terapisi almak için kişinin sanat yeteneğin olması veya sanatla ilgili deneyiminin bulunmasına gerek yoktur. Sorunlarla baş etme yetisi kazandırılmak üzere kullanılan bir psiko-terapi yöntemi olan sanat terapisi aslında hemen herkes için uygun bir tedavi yöntemidir. Sanat terapisi özellikle çocukların yaşadığı çekingenlik, utangaçlık, dikkat eksikliği, asosyallik, okula adaptasyon gibi günümüzün yaygın sorunlarında son derece etkilidir. Bunların yanı sıra sanat terapisi; geçmişte trajik bir olay ve büyük kayıplar yaşamış konuşma güçlüğü çeken, anksiyete ve panik atak yaşayan yine günümüz sorunlarından şikayetçi bireylerin tedavisinde de kullanılabilir. Bilinçaltında bastırılan problemleri olan ve bunların olumsuz etkilerini yaşayan, günlük hayatta baş edemeyecek düzeyde stres sorunu yaşayan, geçmişte yaşadığı travmaları olan herkes sanat terapisi alabilir.

Ayrıca günümüzde yalnızca psikolojik bir rahatsızlık yaşayan kişiler sanat terapisi almaz. Duygularını açığa çıkarmak isteyen, günlük hayatta kendini daha iyi ifade etme arzusunda olan her birey sanat terapisine yönelmektedir. Bu kişiler için son derece anlamlı ve yardımcı bir destek terapisi niteliğinde olan sanat terapisi, bireyin içinde tuttuğu gürültülü sessizlikleri tekrar dışa vurup sorunlarını azaltmasına yardımcı olur.

Sanat terapisi ile birey iç dünyaya ait parçaların dışsal şekillere yansıtılması ve elle tutulur hale getirilmesi deneyimi yaşar. Bu deneyim bireye hâkimiyet duygusu vererek duygularının yatışmasını, onlarla yüzleşmesini ve yaşamına şekil verme sorumluluğunu üstlenmesini kolaylaştırmaktadır. Bütün bu sebeplerden ötürü, sanat alanında malzemelerin çeşitli olması sanat terapisi uygulama sürecini olumlu etkiler ve zenginleştirir. Sanat Terapisti Judith Rubin’e göre, malzemelerin çeşitliliği kişilerin kendi sevdikleri anlatım yöntemlerini keşfetmelerini ve onları geliştirebilmelerini sağlar.

_{Sanat Terapisinin Yararları}

Yaratıcı bir terapi şekli olan sanat terapisinin diğer terapi yöntemleri gibi sayısız faydası vardır. İnsan zihni ve deneyimlerinin karmaşık yapısı konunun fazlaca derinleşmesine, dallanıp budaklanmasına yol açmakla birlikte sanat terapisinin tedavi edici özelliklerinin en fazla öne çıktığı durumlar şunlardır:

Depresyon ve Anksiyete

Depresyon ve anksiyete ile mücadele eden bir kişinin çoğunlukla yapmayı en son isteyeceği şey başkaları ile konuşmaktır. Böylesi durumlarda geleneksel terapi yöntemlerinin uygulanması çok zordur. Sanat terapisi, baskı unsurlarını dışarıda bıraktığından daha az riskli ve uygulanması çok daha kolaydır. Bununda ötesinde sanat ve yaratıcılık zihnin farklı bölgelerinin harekete geçmesini sağlar ve insanın iyi hissetmesine yol açan hormonların salınımını teşvik eder.

Travmaların Üstesinden Gelmek

Travmanın en yaygın olarak görünen tepkisi, travmaya yol açan duygu ve düşüncelerin baskılanmasıdır. Travma söz konusu olduğunda genellikle insanlar acıyı ve incinmişliği içlerine atma, bastırma eğilimi gösterirler. Bu da yönetilmesi çok daha zor sorunlara yol açar. Sanat terapisi, bastırılan sorunların dışarı çıkabileceği bir kanal işlevi görür. Kişi karmaşık duygularını, adı konmamış olumsuz düşüncelerini yani mental sağlığını olumsuz etkileyen şeyleri sanat terapisi sayesinde farkına varır. Bunların ortaya konması, analiz edilmesi ve tartışılır hale gelmesi uzun ve zorlu bir süreç olsa da sorunların kökenine inerek sağlanan bu iyileşme gerçek bir iyileşmedir.

Ciddi Tıbbi Teşhisler

Doktordan kötü bir haber almak gibi yıkıcı durumlarda sanat terapisinin çok faydalı etkileri olduğu görülmüştür. Bu yüzden kanser gibi hastalıkların tedavisinde, yoğun bakım ünitelerinde sanat terapisi uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra demans ve Alzheimer’li kişilerde, astımı olan çocuklarda, şiddetli endişeye yol açan durumlarda sanat terapisinin çok faydalı olduğu görülmüştür.

İletişim ve Aile İlişkilerini İyileştirme

Bazı insanlar için kendilerini ifade etmenin ilk yolu kesinlikle kelimeler değildir. İletişimin engellendiği bu gibi durumlar bilhassa gelişim sorunları yaşayan çocuklarda ve aile birliğinin bozulduğu durumlarda daha da bariz hale gelir. Sanat terapisi, bu gibi durumlarda da çok işe yarar. Örneğin anne babası boşanan bir çocuğun bu konudaki duygularını ifade etmesine yardımcı olabilir. Çocuğun duygularının ortaya konması, acının derinliğinin anlaşılmasını ve çocuğun ihtiyaç duyduğu desteği almasını kolaylaştırır.

Kendini Anlama

İnsanın kendi duygu ve düşüncelerini gerçekten farkında olmasının ne kadar önemli olduğunu hepimiz çeşitli şekillerde tecrübe ediyor, bazen kendimizden bile gizlediğimiz sırlarımız olduğunu biliyoruz. Sanat terapisi, farkına varamadığımız problemlerimizi farkına varmamızı sağlayabilir. Eğitimli bir sanat terapistinin profesyonel yardımı, kendimizi açmamıza ve kendimizi keşfetmemize yardımcı olabilir.

Dışa Vurumun İyileştirici Etkisi

Bazen dünya üzerimize üzerimize gelir. Duygularımızı yönetmekte zorluk çektiğimiz bu gibi durumlarda sonuçlarından memnun olmayacağımız eylemlerde bulunabiliriz. Baskı altında sorunları ele almakta zorluk çeken biriyseniz bu durumlarla mücadele etmeniz daha da zor olabilir. Bu gibi durumlarda sanat terapisi, sunduğu güvenli ve desteklenmiş alan sayesinde rahatlamamıza ve sorunlara daha iyi mücadele etmemize katkı sağlar.

Davranış Değişiklikleri

Sanat terapisinin davranışları değiştirme etkinliği kanıtlanmıştır. Sorun yaşayan birey ister küçük bir çocuk olsun ister bağımlılıkla mücadele eden yaşlı biri yaratma ve yaratımın analizi davranışları ve alışkanlıkları sağlıklı bir şekilde yeniden yapılandırmada oldukça etkilidir.

Sanat terapi, ruhsal, gelişimsel, nörolojik, mental ve davranışsal birçok rahatsızlıkta kullanılan bir tedavi yöntemidir.