İnsanda biyolojik ritim yani
sirkadiyen ritimle sosyal ritimler arasındaki uyum, kişilerarası ilişkiler ve
davranışlarda belirleyici önemli bir rol oynar. Bu iki ritim arasındaki
uyuşmazlığın derecesine bağlı olarak davranışsal, sosyal ve fiziksel sağlığa
ilişkin sorunlar ortaya çıkabilir. Kronoterapi, sirkadiyen ritim olarak
adlandırabileceğimiz vücut saatine göre odaklanan tedavi yöntemidir. Vücudun
günlük ritim döngüsü, bir kişinin vücudunun uyku düzeni, metabolik ritmi veya
hormon salınımı gibi etkenlerini dikkate alarak uygulanır. Kronoterapi, çeşitli
hastalıkların tedavisinde uyku ve uyanıklık döngüsünün değiştirilmesi ve
sirkadyen ritminin düzenlenmesi için yapılan bir programlamadır.
Kronoterapi yatma zamanının
sistemli olarak geciktirildiği davranışçı bir tekniktir. Böylelikle 24 saatlik
güne göre daha uzun bir biyolojik ritim sağlanır. Örneğin bir gün saat 13:00’da
uykuya dalan ve on saat sonra uyanan kişiden ertesi gün 16:00’da uyuması ve on
saat sonra uyanması istenir. Kişinin uykuya geçiş zamanı ile istenilen uykuya
geçiş saati çakışana kadar uyku saati ileriye kaydırılır. Uykuya geçme ve
uyanma zamanında günlük 3 saatlik gecikmeler uygulanması yolu ile bu çakışmanın
sağlanması amaçlanır.
Kronoterapi uygulanacak
hastaların uyku saatlerini daha erken saate çekmeleri oldukça güç olduğu için
bu tedavi tarzında uyku saati her seferinde biraz daha ileri saate alınarak
normale getirilmeye çalışılır. Bu yönteme göre aslında sirkadiyen ritmi asıl
belirleyen şeyin gün ışığından çok uyku saati olduğu iddia edilmektedir. Bu
şekli ile uyku saati bir kez düzenlenirse, sirkadiyen ritimde normal şekline
gelmektedir.
Sirkadyen ritime göre uygulama
hastalıkların iyileştirici etkisini arttırmaktadır. Kronoterapi hastalık
belirtilerinin şiddetinde sirkadyan kalıpların, vücudun ilaçları kullanımındaki
ritmik kalıpların bilinmesini gerektirir, bunlar bir ilacın terapötik ve yan
etkilerini belirleyen faktörlerdir. Bu, ilaçların, insan vücudunda doğal olarak
mevcut sirkadyan ritimlerle uyum içinde verilmesi şeklinde tanımlanabilir. Kronoterapi
sayesinde ilaçlar uygun zamanlama ile gerek olağan şekilde formüle edilmiş
dozaj formlarında gerekse özel ilaç salım sistemleri üzerinden verilerek ilaç
konsantrasyonunun hastalık aktivitesindeki sirkadyan ritimler ile senkronize
olması amaçlanır.
Kronoterapi, kronofarmakolojinin
terapiye uygulanmasıdır. Sirkadyan açıdan ilaçların en uygun veriliş zamanını
belirleyerek ilacın hem etkinliğini hem de toleransı artırmak için kronopatolojik,
kronofarmakolojik ve kronotoksikolojik bilgileri birleştirir.