Hayvan Destekli Terapi (HDT), alanında uzman kişiler
tarafından özel olarak eğitilmiş hayvanların, tedavi sürecinde hastaya
psikolojik ve fizyolojik olarak destek olması için tedaviye dâhil edilmesidir.
HDT, kayıtlı tarihten çok öncesinde kullanılmaya başlanmış bir yöntemdir ancak
ilk kayıtlı uygulama 1792 yılında William Tuke tarafından çiftlik hayvanları
ile akıl hastalarına yönelik olarak yapılmıştır. Ev hayvanları olarak adlandırılan
köpek ve kediler ile yapılan ilk çalışma ise 1867 yılında sara hastalarının
tedavisinde Batı Almanya’da denenmiştir.
HDT uygulamaları başta kedi, köpek, at, yunus, tavşan, kuşlar, çiftlik hayvanları olmak üzere çeşitli hayvanlar kullanılarak yapılabilir. HDT çeşitli hayvan aracılığıyla uygulanabildiği gibi birçok hastalığın tedavisinde de kullanılabilmektedir. Günümüzde otizm spektrum bozukluğu, epilepsi nöbetlerinin baskılanması ve çeşitli psikolojik hastalıkların tedavi sürecine yardımcı bir bileşen olarak HDT’nin eklendiği söylenebilir.
Hayvan Destekli Terapinin Sahip Olduğu Mekanizmalar
HDT’nin temel ilkesi, insan-hayvan etkileşiminin kişide
psikolojik, fiziksel ve sosyal değişimler oluşturduğu düşüncesine
dayanmaktadır. Bu değişimler farklı mekanizmalara dayanmaktadır.
1. Bilişsel-Duygusal
Mekanizma
İnsan-hayvan etkileşimindeki en etkili mekanizma olduğu
düşünülmektedir. Duygusal bağlanma ne kadar güçlüyse HDT’nin olumlu etkileri o
kadar fazladır.[3] İnsan-hayvan arasındaki güçlü bağlanma epinefrin3 ve
kortikosteroidlerin4 salınımın artmasına ve kişinin nabzının ve solunum
sayısının düşürülerek sakinleşmesini sağlamaktadır.
2. Oyun Mekanizması
Bireyin fiziksel etkinliğini artırmak ile birlikte bu birey,
bir hayvanla oyun oynadığında iyileşme potansiyeli artar.
3. Fiziksel Mekanizma
Yunuslarla yüzme, köpeklerle oyun oynama veya atla gezintiye çıkma gibi eylemler bireyde kas gelişimini destekleyerek iyileşme sürecine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Hayvan Destekli Terapinin Kullanım Alanları Nelerdir?
Özellikle son yıllarda bilinirliği ve kullanımı giderek
artan HDT, birçok farklı tedavi ve rehabilitasyon yöntemi ile birlikte
kullanılabilmektedir. Bu amaçla kullanılan alanlara bazı örnekler şu
şekildedir:
Stres
Depresyon
Ameliyatları takiben gelişen şiddetli ağrılar
Bunaltı (anksiyete) bozukluğu
Otizm spektrum bozukluğu (OSB)
Demans (Bunama)
Down sendromu
Serebral Palsi (Beyin felci)
Davranış bozuklukları
Çocuklarda sanrı veya varsanı ihtiva etmeyen işlevsel sinir
hastalıkları
Kronik yorgunluk sendromu
Kanser tedavisinde psikolojik destek
Kronik kalp hastalıkları
Afazi (lisan yitimi) gibi konuşma bozuklukları
İyileşme için gerekli motivasyon eksikliği
Şizofreni
Az gelişmiş ya da gelişmemiş sosyalleşme
Baş ağrısı
Farklı motor bozukluklarının tedavisi
Yalnızlık duygusu
HDT, hastanelerde, bakımevlerinde, okullarda ve çiftliklerde rahatlıkla uygulanabilmektedir.
