Diyalektik Davranış Terapisi (DDT; Linehan, 1993) ilk olarak
kronik intihar davranışı sorunlarının tedavisinde geliştirilmiş kanıta dayalı
bir terapi yaklaşımıdır. DDT, duygusal, davranışsal, bilişsel, ve kişilerarası
regülasyon sorunlarının karakterize ettiği Borderline kişilik bozukluğu
tedavisinde gündeme gelmiştir. Yaygın duygu regülasyonu sorunları olan
bireylerin, etkisiz ve zararlı davranışlar (kronik intihar düşüncesi, intihar
dışında kendine zarar, kesme, yakma) yeme sorunları ve madde kullanımı duygudurumlarını
düzenlemek için bir yol olarak kullandıkları görülmektedir. DDT, zararlı
davranışları engelleyip danışanlara daha etkili başa çıkma stratejileri
öğreterek bu ve benzer yaygın regülasyon sorunlarını çözmeyi amaçlamaktadır.
DDT’nin özünde ‘kabul ve değişim sratejileri’nin ustalıklı
bir şekilde birleştirilerek kullanılması yatmaktadır. Kabule dayalı
stratejilerde Zen prensipleri temel alınmıştır. Zen prensiplerine göre,
danışanların kendi davranışlarını, duygu ve düşüncelerini ve çevrelerinde olanları
yargılamayan bir tarzda ve değiştirmeye çalışmadan gözlemlemeleri ve
tanımlamaları istenir. Değişim stratejileri başlığı altında ise maruz bırakma,
edimsel yönetim, sorun çözme, bilişsel yeniden yapılandırma gibi
bilişsel-davranış prensiplerini sayabiliriz. DDT terapistleri bu stratejileri
hedef davranış hiyerarşisi ve vaka formülasyonunu temel alarak uygulamaktadır.
Bu farklı stratejilerin beraber kullanımı ciddi duygu regülasyonu sorunu olan
bireylerde özellikle önemlidir. Çünkü bu bireyler kendilerine dayatılan ve
kabul içermeyen değişme taleplerini yaşadıkları zorlukları boşa sayan bir
yaklaşım olarak görebilir ya da değişim içermeyen kabul yaklaşımlarını
amaçlarına ulaşma konusunda yetersiz sayabilir.
DDT, ‘Borderline Kişilik Bozukluğu’nun tedavisiyle ortaya
çıkmış olsa da daha genel ve yaygın psikolojik sorunlarda kullanımı kanıta
dayalı birçok araştırma tarafından desteklenmektedir. Araştırmalar Borderline
kişilik bozukluğu olan bireylerin yaklaşık 4 psikolojik tanıya daha sahip
olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, Borderline kişilik bozukluğu tedavisinde
etkin olan DDT yaklaşımı, intihar eğilimi, depresyon ve travma semptomları gibi
sorunların çözümünde de etkilidir. Son yıllarda DDT, Borderline kişilik
bozukluğu yanında diğer yaygın duygu regülasyonu sorunlarının çözümünde
sıklıkla kullanılmıştır. Örneğin, yoğun olumsuz duygulanımı modüle etmede
işlevsiz başa çıkma yöntemlerinin kullanıldığı yeme bozukluğu, madde kullanımı
ve travma gibi psikolojik bozukluklarda da DDT adapte edilerek kullanılmaya
başlanmıştır.
DDT çok-modlu, kapsamlı ve esnek bir tedavi yöntemi olarak yetişkin ve ergenlerde tanı-ötesi (transdiagnostic) bir şekilde, duygu regülasyonu sorunlarının tedavisinde kullanılmaktadır. ‘Standart DDT’ haftalık bireysel terapi, ihtiyaç duyulduğunda kullanılan seanslar arası telefon koçluğu, haftalık grup beceri eğitimi ve takım süpervizyon toplantısından oluşan prensibe dayalı bir psikoterapi yaklaşımıdır. DDT, protokolleri olan ama protokole değil, prensibe dayalı bir terapi yaklaşımıdır.
Temel Davranış Hedefleri
Diyalektik Davranış Terapisinde değiştirilmesi amaçlanan en
önemli davranış hedefleri.
DDT’nin amacı danışanların ‘yaşamaya değer bir hayat’ inşa
etmeleri ise, bu nihai amaca ulaşmak için sorunlu davranışlara 4 aşamada
müdahale edilir.
1.Aşama: Yaşamı tehdit eden davranışları azaltmak
(intiharla ilişkili davranışlar, parasuisid davranışlar): Bu aşamada doğrudan yaşamı
tehdit eden ve etme potansiyeli bulunan davranışlar hedef alınır.
2.Aşama: Terapiyi engelleyen davranışları azaltmak:
Bu aşamada hem terapistin hem de danışanın terapi etkinliğini azaltan ve riske
atan davranışları hedef alınır ve azaltılır. Örnek olarak, terapiye geç kalma,
devamsızlık, terapiye madde etkisi altında gelme, vb. gösterilebilir.
3.Aşama: Yaşam kalitesini engelleyen davranışları
azaltmak: Bu aşamada danışanın yaşam kalitesini azaltan madde kullanımı,
yeme sorunları, işsizlik gibi genel yaşamında ve gündelik hayatında sorun
oluşturan durum ve davranışlar hedef alınır.
4.Aşama: Davranış becerilerini arttırmak:
Bireysel terapi seansları arasında geçen bir hafta boyunca hedef davranışlardan
hangilerinin yapıldığını izlemek amacıyla DDT Günlük Kartı kullanılır.
Diyalektik Davranış
Terapisi Hangi Rahatsızlıklarda Kullanılmaktadır.
Bireysel DDT seansında terapist yukarıdaki davranış
hedefleri hiyerarşisini kullanır.
İlk olarak borderline kişilik bozukluğu ve intihar
davranışının tedavisinde uygulanan DDT bugüne gelindiğinde birçok diğer
psikolojik bozukluğun tedavisinde etkililiği gösterildi.
Depresyon, uyuşturucu, alkol sorunları, vuruk sonrası stres
bozukluğu, travmatik beyin yaralanmaları, ruh hali bozuklukları, sınırda
kişilik bozukluğu, duygu durum bozukluklarının, intihar düşüncesinin tedavisi,
kendine zarar verme, madde kullanımı, kronik ağrı, endişe ve depresyon, travma
tik stres bozukluğu sonrası, sosyal endişeler, kısa süreli veya kronik stres,
kas gerginliği ve eklem ağrısı, yorgunluk, enerji seviyelerini artırma,
gerginlik baş ağrıları, yeme bozuklukları, duygusal beslenme, düşük benlik saygısı,
duygusal sorunlar, atletik performans, odaklanma sorunları, koordinasyon sorunları,
uyku problemi, ve diğer duygu sorunlarının tedavisinde kullanılmaktadır.
