Akılcı duygusal davranış terapisi, insanların kendilerine
zarar veren düşünce ve davranışlarını değiştirerek onları mutlu etmeyi hedefleyen
bir psikoterapi yöntemidir.
Albert Ellis tarafından uygulamaya geçirilen akılcı duygusal
davranış terapisi (ADDT), düşünmeyi, yargılamayı, karar vermeyi, analizi ve
hayata geçirmeyi öneren yapısıyla bilişsel davranışçı terapilerle ortak yönlere
sahiptir.
Temel felsefesi yaşadığımız psikolojik sorunların, olayları ve yaşadıklarımızı yorumlama biçiminden kaynaklandığıdır. Düşünce, duygu ve davranışlar karşılıklı etkileşim içindedir ve neden sonuç ilişkisini doğururlar. ADDT, duygularımızın esas olarak inançlarımız, değerlendirmelerimiz, yargılarımız, yorumlarımız ve olaylara tepkilerimizden kaynaklandığını savunur.
Akılcı Duygusal Davranışçı
Terapide, inanç sistemi, akılcı ve akılcı olmayan inanışlar (irrasyonel ve
rasyonel inanışlar) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Akılcı olan inançlar genel
itibarıyla gerçeklikle tutarlı, mantıklı ve esnektir. Akılcı olmayanlar ise
mantık dışı, katı ve aşırı genellemelere neden olmaktadır.
Shepherde Göre 15
Çeşit Akılcı Olmayan İnanç Vardır:
Tünel görüşü:
“Diğerleri gibi bu partinin de sıkıcı olacağını düşünüyorum.”
Abartarak
felaketleştirme: “Bu berbat otobüslerde yolculuk etmeye dayanamam.”
Kara ya da beyaz:
“Ya benden yanasın ya da bana karşısın.”
Genelleştirme:
“Ben teniste asla iyi olamayacağım.”
Sayıltı: “Kırk
yaşında olduğuma göre hayatımın doruğundayım demektir.”
Yansıtma: “Beni
sevmediğini, benden hoşlanmadığını biliyorum.”
Olumsuz düşünce:
“İki gündür birbirimizi görmedik. Sanırım ilişkimiz sona ermekte.”
Özbilinçlilik:
“Buradaki pek az insan benden akıllı görünüyorlar.”
Suçlama: “Borçlu
olmamız sizin hatanızdır.”
Yanlılık: “Bu
doğru ve adil değil, beni daha sık dışarıya götürmeli.”
Duygusal yorumlama:
“Çok sıkılıyorum/çökkünüm, çünkü yaşam çok anlamsız.”
Manipüle etme:
“Eğer daha sık cinsel birlikteliğimiz olsaydı daha şefkatli olabilirdim.”
Gereklilikler:
“Her zaman en iyi olmalıyım.”
Farklı olma
zorunluluğu: “Bu işi senden daha uzun bir süredir yapıyorum. Dolayısıyla
ben ne yaptığımı biliyorum.”
Cennet ödülü:
“Ben çalıştım ve bu çocukları ben büyüttüm ve şimdi aldığım teşekkürlere bak.
Sağlıklı ve Sağlıksız
Duygular
Sağlıklı olumsuz duygular sekiz tanedir ve sağlıksız olumsuz duygular sekiz tanedir.
Terapinin amacı irrasyonel inanışların yerine alternatif olan rasyonel inanışları bilişsel süreçlerinde değiştirmek ve bireyin kendisini motive edici, beden sağlığını destekleyici, hedeflerine varmada kullanabileceği sağlıklı olumlu duygular yaşamasını sağlamaktır. Sağlıklı olumlu duygular kişileri hedeflerine yönelik harekete geçirici özelliğe sahiptir ve kişinin psikolojik iyi oluş haline, bedenine ve kişiler arası ilişkilerine zarar vermez. Öte yandan sağlıksız olumsuz duygular ise ruhsal bozukluklara neden olabilir, bireyi hedeflerinden alıkoyar, bedenine zarar verici davranışlara ve kişiler arası bozuk ilişkilere neden olabilir.
Sağlıklı olumsuz duygular: Üzüntü, endişe, can sıkıntısı, pişmanlık, hayal kırıklığı, ilişki için endişelenme, imrenme ve tasa/gam'dır.
Sağlıksız olumsuz duygular: Depresyon, anksiyete, öfke, suçluluk, utanç, kıskançlık, çekememezlik ve yaralanmışlıktır.
Akılcı Duygusal
Davranışçı Terapide Bireyin Ulaşması Beklenen Amaçları Şunlardır;
1. Kişisel sorumluluk
2. Kendine ilgi gösterme
3. Sosyal ilgi
4. Kendini yönetme
5. Hoşgörü
6. Esneklik
7. Kesinliğin olmadığını kabul etme
8. İlgi-duyarlılık
9. Bilimsel düşünme
10. Kendini kabul etme
11. Risk alma
12. Ütopyacı olmama
13. Uzun dönemli haz elde etme
