Ses yapısının bozulmasını önleyerek ses sağlığını korumak ya da kişide hali hazırda bulunan ses bozukluklarını tedavi etmek amacıyla gerçekleştirilen işlemlere ses terapisi adı verilir. Bu terapi işlemini gerçekleştirip yöneten uzman ise “ses terapisti” olarak nitelendirilir. Terapist tarafından yönetilen ses terapisinde asıl amaç ses tellerinin sağlığını korumaktır.
Ses terapisi, ses problemlerinin tamamında kullanılabilecek bir tedavi yöntemidir. Bazı ses rahatsızlıklarında tek tedavi yöntemi olarak kullanılır iken, bazılarında ise tıbbi (ilaçla) veya cerrahi tedavinin öncesi ve sonrasında destekleyici olarak kullanılabilir. Çok faydalı olmasına rağmen, hiçbir ses patolojisi için özgün bir ses terapisi yöntemi yoktur. Aksine, her hasta için seçilen ses terapisi yöntemi, yoğunluğu ve süresi, hastanın ihtiyaçlarına göre
birbirinden farklı olmalıdır.
Ses terapisi:
• Gırtlağın sağlığını mümkün olan derecede düzeltmeyi,
• Sesle ilgili fonksiyonel bozuklukların azaltılmasını/ortadan kaldırılmasını amaçlar.
Ses Tellerindeki Rahatsızlık Nasıl Anlaşılır?
Ses tellerinde oluşan bir sorunu ancak uzman bir hekim teşhis edebilir. Ses kısıklığınız 2 haftadan uzun sürmüşse, aşağıdaki problemleri çok sık yaşıyorsanız ve ses kısıklığınız etrafınızdaki insanlar tarafından fark edilir hale gelmişse bir KBB uzmanına görünmeniz gerekir.
• Ses kısıklığı, konuşurken seste çatallanmalar, pürüzlülük
• Konuşurken nefes nefese kalma, istenen sürede konuşamama
• Boğazda ağrı, acı ya da gerginlik hissi
• Yüksek sesle konuşma/şarkı söyleme güçlüğü
• Sesin gün içinde ya da hafta sonuna doğru kötüleşmesi
• Sürekli geniz akıntısı
• Boğazda bir şey varmış ya da boğaza bir şey takılmış hissi
• Sabahları ağızda acı bir tat, mide yanması, ağza acı su gelmesi
• Nefes borusuna tükürük ya da yiyecek/içecek kaçması
Ses Terapisi ile Hangi Hastalıklar Tedavi Edilir?
Ses terapisi şu hastalıkların tedavisinde kullanılır:
● Boğazda ya da genel olarak ses tellerini etkileyebilecek bölgelerde mevcut olabilecek ses nodülleri.
● Kişinin bebeklikten itibaren sahip olabileceği ses teli problemleri.
● Ses felci sebebiyle ortaya çıkabilecek ses kısıklığı ve sesin çatallanması durumu.
● Ses teli ameliyatı geçirilmesi ya da ses tellerini etkileyebilecek herhangi bir boğaz ameliyatı yapılması durumu. Bu tür durumlarda ses terapisi ile kişinin ses tellerinin rehabilite edilmesi amaçlanır.
● Kas gerilim disfonisi. Bununla birlikte kişide ortaya çıkabilecek fonksiyonel disfoniler de ses terapisi ile tedavi edilebilir. Hatta fonksiyonel disfonilerin mevcut olan tek tedavi yöntemi ses terapisi olarak göze çarpmaktadır.
● Ses teli kisti, ses teli polipi, reinke ödemi, akut larenjit, kronik larenjit, granuloma, epithel hiperplazi, epithel displazi (karsinom) ve sulcus vocalis gibi yapısal ses bozukluğuna sebep olabilecek hastalıklarda kişiye ses terapisi uygulanır. Bu tür yapısal ses bozukluğuna sahip olan kişilerin ses tellerinde lezyon oluşumu gözlenir. Dolayısıyla ses telleri tam olarak kapanmaz ve bu da kişinin kısık bir sese sahip olmasına neden olur. Yapısal ses bozukluklarını tedavi etmek amacıyla ses terapisi yöntemi kimi durumlarda tek başına kimi durumlarda da cerrahi operasyonlarla birlikte uygulanır. Ses terapisinin cerrahi operasyondan önce mi yoksa sonra mı uygulanacağının kararı ise kişinin durumunu değerlendiren hekim tarafından verilecektir.
Ses Terapisi Nasıl Yapılır?
Ses terapisinde kullanılabilecek birçok yöntem mevcuttur. Ancak genel olarak kullanılan yöntemler şu şekilde özetlenebilir.
• Enstrümantasyon ve cihazlarla ses terapisi: Eski yıllardan beri, halen, ses kayıt cihazları, kronometreler, metronomlar, piyanolar ses terapisinde kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra görsel geri bildirim sağlayan bilgisayar programları aracılığı ile sesin kullanımı, yüksekliği/şiddeti (desibel), tonu/aralığı (frekans) ve rezonansı kontrol edilmeye çalışılır. Bu metotlar çocuklarla terapide de oldukça etkindir.
• Ses terapisi teknikleri: Ses hastalıkları ve problemleri, değişik ve birden fazla sebebe bağlı olabileceği için dil ve konuşma patologları/terapistleri yıllar içerisinde pek çok değişik tedavi yöntemi geliştirmişlerdir. Tedavide, bu tekniklerden sadece biri seçilmez, genellikle birkaçı bir arada kullanılır. Ses terapisi teknikleri; maksimum potansiyelin açığa çıkarılması ile ses üretiminin modifiye edilmesinden, ses problemini oluşturan ya da arttıran durumları/alışkanlıkları değiştirmeyi hedef almaya kadar uzanan bir geniş bir yelpaze oluştururlar. Bunlar arasında sayılabilecekler:
Hijyenik Ses Terapisi: “Ses hijyen kurallarına tam olarak uyarsak ses problemi ortaya çıkmaz” anlayışına dayanır. Konuşma patoloğu/terapisti, sesin hasar görmesini arttıracak davranışları ortadan kaldırmayı ve sese binen yükü azaltmayı hatta sesi iyileştirmeyi sağlayan alışkanlıkları kazanmak için yapılacakları hastaya öğretir. Buna ilave olarak genellikle, fizyolojik ses terapisi teknikleri de hijyenik ses terapisiyle birlikte kullanılır.
Semptomatik Ses Terapisi: 1971 yılında Boone tarafından geliştirilmiştir ve ses problemlerinin sesin kötü kullanılmasına bağlı olarak ortaya çıktığı kabul edilerek ses tellerinin/dokunun tedavi edilmesini hedefler. Teknikler, solunum desteği, ses tonunun ve ses yüksekliğinin ayarlanması, kas geriliminin eliminasyonu üzerinde yoğunlaşır.
Psikojenik Ses Terapisi: Ses probleminin, altta yatan bir başka ruhsal faktöre bağlı olduğunu kabul eder ve bu etkeni tedavi etmeyi amaçlar. Dijital manipulasyon ile larengeal masaj yöntemleri yani gırtlağın dışarıdan temas ile gevşetilmesi ve hareketlerinin modifiye edilmesi, tedavide kullanılan yöntemler arasındadır. Bunun yanı sıra hastadan, öksürmek gibi otomatik sesleri çıkarmasını istemek de tedavide kullanılabilecek yöntemlerdendir.
Fizyolojik Ses Terapisi: Direk olarak ses tellerinin hareket ediş biçimini, dalgalanışını değiştirmeyi, ses üretim mekanizmalarının fizyolojisini düzenlemeyi amaçlayan tekniklerden oluşur.
Eklektik Ses Terapisi: Genellikle hastadaki ses problemi birden fazla sayıda sebebe bağlı olarak ortaya çıkar ve bunların tamamına müdahale ile tedavi mümkündür. Klinisyenler birden fazla metodu bir arada kullanarak tedavi uygularlar. Bunu yaparken, diğer uzmanlık alanlarının da desteği alınabilinir.
