Kabus uyku uzmanları tarafından kişinin uyanmasına sebep olan kötü rüya olarak tanımlanır. Zaman zaman kabus görmenin sıra dışı bir tarafı yoktur. Ancak yetişkin nüfusun yaklaşık %8’i kronik kabuslardan şikayetçidir.
Kabusların konusu her şey olabilir ve korku, mutsuzluk, asabiyet, utanç gibi negatif duygulara sebep olabilirler. Uykunun REM evresinde gerçekleşirler ve genellikle gecenin ilerleyen saatlerinde görülürler. Çocuklar ve ergenlerde daha yaygın olsalar da yetişkinlikte de ortaya çıkarlar.
Neden Kabus Görürüz?
Yaygın nedenler arasında stres, olumsuz yaşam olayları, travma sonrası stres bozukluğunda (TSSB) olduğu gibi travma deneyimi ve diğer psikiyatrik bozukluklar bulunur. Depresyon, anksiyete ve panik bozuklukları, şizofreni ve sınırda (borderline) kişilik bozukluğu dâhil olmak üzere çok çeşitli psikiyatrik bozukluklarla ilişkili olarak sık ve yoğun kâbuslar ortaya çıkabilir.
Sık görüldüğünde, idiyopatik kâbuslar yüksek oranda psikopatolojiye sahip olabilir. Diğer kâbus nedenleri arasında kişinin uyku programında büyük değişiklikler, uyku yoksunluğu, jet lag, hastalık ve ateş bulunur. Uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu, narkolepsi veya uyku terörü bozukluğu gibi diğer uyku bozuklukları gibi bazı durumlar da kâbuslara neden olabilir.
Görüntü Prova Terapisi:
Görüntü prova terapisi (IRT) travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olan kişilerde kabusların sayısını ve yoğunluğunu azaltmak için bilişsel bir davranışsal tedavidir. Kabuslar veya korkunç rüyalar, en yaygın TSSB semptomları arasındadır. IRT, doğrudan TSSB'li kişiler için kabusların daha az yoğunlaşmasına yardımcı olmaya odaklanır.
IRT'de, terapistiniz önce, onları kontrol etmeyi öğrenmek için "sahneyi kurmaya" dair size uyku ve kâbuslar hakkında bilgi verir. Sonra, terapist ile:
• Tekrar tekrar sahip olduğunuz kabuslar için ayrıntılı, korkutucu olmayan sonlar oluşturulur
• Yeni sonlar ile kabusları yazıp prova edilir.
• Kabuslarınızı nasıl izleyeceğinizi öğrenilmeli, böylece IRT terapisinin etkisi hissedilmektedir.
Çoğunlukla TSSB'si olan bir kişi, kabusların yeniden canlandırılmasına ve etkisiz hale getirilmesi için terapi almalıdır.
Görütü prova terapisi; imgelem tekniği vücuttaki iyileştirme tepkilerini uyarmak için kullanır. Araştırmaların da gösterdiği gibi imgeleme, beyin ve bağışıklık sisteminde tıpkı gerçek olaylarda olduğu gibi bir aktiviteye neden olabilir. Hastalara kendilerini mutlu, sağlıklı ya da güvende hissettikleri yer ve durumlarda olduklarını hayal etmeleri öğretilir. Hastalar aynı zamanda kendine güveni artıran, stresi azaltan ve iyileşmeyi yükselten imgeler üzerinde odaklanır.
Uyku Felci İçin Görüntü Prova Terapisi:
1- İzole uyku felci tedavisinde en fazla yararlanılan yöntemlerden biri de imgelem prova terapisidir.
2- İmgelem prova terapisinin hem kabusları hem de uyku felci gibi sıkıntıları azalttığı görülmüştür.
3- İmgelem prova terapisinin iki temel bileşeni vardır. Eğitsel ve bilişsel yeniden yapılandırmada danışanların kabusları değerlendirme biçimlerini değiştirmek amaçlanır.
4- İmgeleme çalışmasında ise danışanlara kabusları azaltmak için imgelemenin nasıl kullanılacağı öğretilir.
5- İmgelem prova terapisinde kontrol hissi artırılarak danışanın rüyaları üzerindeki hakimiyet hissi artırılır.
6- Tedavi ayrıca, kabus ve uyku felcine yol açabilecek depresyon ve kaygı semptomlarını azaltmada faydalıdır.
7- Tedavide kültürel değişkenlerin neden olduğu kabus imgelerinin de ele alınması faydalıdır.
